გაეროს ექსპერტები შეშფოთებას გამოთქვამენ ესტონეთის ქრისტიანული მართლმადიდებელი ეკლესიის წინააღმდეგ საკანონმდებლო და ადმინისტრაციული ზომების ესკალაციის გამო

სსკგ-ის კომუნიკაციის სამსახური, 23.12.2025. 2025 წლის 15 დეკემბერს, გაეროს ადამიანის უფლებათა უმაღლესი კომისრის სამმართველოს საიტზე გამოქვეყნდა ჰრეს-რელიზი, რომელშიც გაეროს ექსპერტებმა სერიოზული შეშფოთება გამოთქვეს ესტონეთის ქრისტიანული მართლმადიდებელი ეკლესიის (ყოფილი მოსკოვის საპატრიარქოს ესტონეთის მართლმადიდებელი ეკლესია) წინააღმდეგ საკანონმდებლო და ადმინისტრაციული ზომების ესკალაციის გამო. ამის შესახებ განაცხადეს გაეროს დამოუკიდებელმა ექსპერტმა დ. კატრუგალოსმა, გაეროს სპეციალურმა მომხსენებელმა რელიგიის ან რწმენის თავისუფლების საკითხებში ნ. განეამ და გაეროს სპეციალურმა მომხსენებელმა უმცირესობების უფლებების საკითხებში ნ. ლევრამ.

განცხადებაში აღნიშნულია, რომ ეს ქმედებები შეიძლება წარმოადგენდეს რელიგიური თავისუფლებისა და უმცირესობების უფლებების მიუღებელ შეზღუდვებს.

„ჩვენ შეშფოთებულები ვართ იმით, რომ ესტონეთის ხელისუფლების მიერ ბოლო დროს გადადგმული ნაბიჯები – საკანონმდებლო ცვლილებებიდან დაწყებული ადმინისტრაციული გადაწყვეტილებებით დამთავრებული – როგორც ჩანს, არაპროპორციულად მოქმედებს ერთ კონკრეტულ რელიგიურ თემზე“, – ხაზგასმით აღნიშნეს ექსპერტებმა. მათ ასევე განაცხადეს, რომ „კანონიკური კუთვნილება, ეკლესიის იერარქია და სულიერი ერთგულება რელიგიური თავისუფლების განუყოფელი კომპონენტებია და სრულად არის დაცული საერთაშორისო სამართლით“.

ექსპერტებმა ყურადღება გაამახვილეს ეკლესიებისა და თემების შესახებ კანონში შეტანილ ცვლილებებზე, სასამართლოს 2025 წლის მაისის გადაწყვეტილებაზე და საჯარო განცხადებებზე, რომლებიც ეჭვქვეშ აყენებს ესტონეთის ქრისტიანული მართლმადიდებელი ეკლესიის კანონიკურ კუთვნილებას, რომლებიც, მათი თქმით, ქმნის ქვეყნის უდიდესი ქრისტიანული კონფესიის, როგორც ეთნიკური ესტონელებისთვის, ასევე ესტონეთში მნიშვნელოვანი რუსულენოვანი თემის სტიგმატიზაციის რისკს.

მათ შეშფოთება გამოთქვეს ესტონეთის ქრისტიანული მართლმადიდებელი ეკლესიის სახელმწიფო დაფინანსების შეწყვეტისა და კონსულტაციებიდან მისი გარიცხვის გამო. შეშფოთებას იწვევს ასევე ბინადრობის ნებართვის შემზღუდავი გადაწყვეტილებები, რომლებიც სასულიერო პირებს ეხება, და „უსაფრთხოების გამოუცხადებელ შეფასებებზე“ დაყრდნობა. „ეროვნული უსაფრთხოება არ წარმოადგენს რელიგიის ან რწმენის თავისუფლების შეზღუდვის დასაშვებ საფუძველს“, – განაცხადეს ექსპერტებმა და გაიხსენეს სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებების შესახებ საერთაშორისო პაქტის მე-18 მუხლი და ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-9 მუხლი. ამასთან დაკავშირებით, მათ ხაზი გაუსვეს, რომ ნებისმიერი შეზღუდვა უნდა იყოს გამართლებული ყველა ადამიანის უფლების მკაცრი დაცვით, მათ შორის პროპორციულობისა და აუცილებლობის დაცვით და დისკრიმინაციის აკრძალვის ჩათვლით.

ექსპერტებმა კონკრეტულად დაასახელეს ისეთი ფაქტები, როგორიცაა ესტონეთის ქრისტიანულ მართლმადიდებელ ეკლესიასთან გრძელვადიანი იჯარის ხელშეკრულების უეცარი შეწყვეტა, პიუხტიცას მონასტრისთვის „დაზღვევის შენატანების მნიშვნელოვანი და აუხსნელი ზრდა“, ასევე „მაღალი რანგის სასულიერო პირების გაძევება ან ფაქტობრივი გადაყენება თანამდებობიდან სათანადო პროცესუალური გარანტიების გარეშე“. „ასეთი ქმედებები არღვევს ნორმალურ რელიგიურ ცხოვრებას და შეიძლება ძირი გამოუთხაროს ავტონომიას, რომელიც გარანტირებული უნდა იყოს რელიგიის ან რწმენის თავისუფლებით“, – ნათქვამია გამოქვეყნებულ პრეს-რელიზში.

გაეროს ადამიანის უფლებათა უმაღლესი კომისრის სამმართველოს საიტზე გამოქვეყნებულ პუბლიკაციაში ასევე აღნიშნულია, რომ მიუხედავად იმისა, რომ ეკლესიებისა და თემების შესახებ კანონში შესწორებები ზოგადი ფორმითაა შემუშავებული, ისინი გამართლებული იყო და პრაქტიკაში თითქმის ექსკლუზიურად გამოიყენება ესტონეთის ქრისტიანული მართლმადიდებელი ეკლესიის მოსკოვის საპატრიარქოსთან ისტორიულ კანონიკურ კავშირებთან მიმართებით. კანონის მიღებამდეც კი, ექსპერტების აზრით, ზოგიერთმა სახელმწიფო ორგანომ შექმნა „კონფლიქტური გარემო“, რომელიც შეუთავსებელია სახელმწიფოს ვალდებულებასთან, დარჩეს ნეიტრალური რელიგიის ან რწმენის საკითხებში.

ექსპერტები მიესალმნენ პრეზიდენტ ალარ კარისის გადაწყვეტილებას, არ მოაწეროს ხელი ცვლილებებს და გადასცეს ისინი უზენაეს სასამართლოს კონსტიტუციური განხილვისათვის. ამასთან, მათ მიმართეს ესტონეთის ხელისუფლებას მოწოდებით, შეაჩეროს ესტონეთის ქრისტიანული მართლმადიდებელი ეკლესიის წინააღმდეგ ადმინისტრაციული და სასამართლო ქმედებები განხილვის დასრულებამდე და დაიწყოს ყოველმხრივი კონსულტაციები რელიგიურ და ეთნიკურ თემებთან.