Ομιλία του Παναγιωτάτου Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου στον Ιερό Ναό Κοιμήσεως Θεοτόκου(Της Πεντηκοστής, 23 Μαΐου 2010)

Μακαριώτατε καί Ἁγιώτατε Πατριάρχα Μόσχας καί πάσης Ρωσσίας κ. Κύριλλε,

Ἱερώτατοι ἐν Χριστῷ ἀδελφοί,

Εὐλογημένοι Χριστιανοί, τέκνα φωτόμορφα τῆς Ἐκκλησίας,

1. Συνήχθημεν σήμερον πάντες ἡμεῖς, Ποιμένες καί ποιμαινόμενοι, εἰς τόν ἱερόν τοῦτον τόπον τῶν ἀσκητικῶν ἀγωνισμάτων καί τῶν πνευματικῶν κατορθωμάτων, τόν ὁποῖον ἀνέδειξεν ὁ πύρινος ζῆλος πρός τήν ἄσκησιν τοῦ ἐκλεκτοῦ τέκνου τῆς Ἁγιωτάτης Ἐκκλησίας τῆς Ρωσσίας Ὁσίου Σεργίου τοῦ Ραντονέζ καί ἐπότισαν διά τῶν δακρύων τῆς μετανοίας χιλιάδες ἀσκητῶν καί εὐλαβῶν προσκυνητῶν. Ἡ ἀπόφασις τοῦ νεαροῦ, κατά κόσμον Βαρθολομαίου, ἀπό τό Ροστώβ νά ἐπιλέξῃ τήν δύσβατον ἀτραπόν τῆς ἀσκητικῆς πνευματικότητος δέν ἐκάμφθη ἀπό τάς μεγάλας δυσκολίας τοῦ μονήρους βίου καί τάς ἀντιξόους συνθήκας τῶν καιρῶν. Ἀντιθέτως ἐνισχύθη πολλῷ μᾶλλον διά τῶν ἀγώνων αὐτοῦ πρός ἀντιμετώπισιν ὄχι μόνον τῶν ἔξωθεν προκλήσεων τοῦ κόσμου, ἀλλά καί τῶν ἐσωτερικῶν συγχύσεων τοῦ μοναχισμοῦ τῆς ἐποχῆς. Ἡ εὐλάβεια τῶν εὐγενῶν γονέων του Κυρίλλου καί Μαρίας ἤσκησε μεγάλην ἐπίδρασιν εἰς τάς πνευματικάς του ἐπιλογάς, διό καί μετά τόν θάνατόν των ἀπεφάσισε μετά τοῦ χηρεύσαντος πρεσβυτέρου ἀδελφοῦ του Σεργίου νά ἀποσυρθοῦν εἰς τόν ἔρημον τότε τόπον τοῦ Ραντονέζ καί νά ἀφιερωθοῦν εἰς τόν ἀναχωρητικόν βίον. Ἀνήγειρον μίαν καλύβην, ἕνα κελλίον καί ἕνα ναόν, τόν ὁποῖον ἀφιέρωσαν εἰς τήν Ἁγίαν Τριάδα. Ἡ πρόθυμος ἀποδοχή τῆς προτροπῆς τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου Φιλοθέου νά καθιερώσῃ τό κοινοβιακόν σύστημα εἰς τό νέον μοναστικόν κέντρον, εἰς τό ὁποῖον συνέρρεον πανταχόθεν ἀσκηταί, ἐπιβεβαιοῖ ὄχι μόνον τήν εὐρυτάτην πνευματικήν ἀκτινοβολίαν, ἀλλά καί τόν σεβασμόν πρός τούς καθιερωμένους κανόνας τῆς ἀσκητικῆς πνευματικότητος τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Αὐτός εἶναι ὁ λόγος, διά τόν ὁποῖον συνήχθημεν ὁμοθυμαδόν εἰς τό μέγα τοῦτο μοναστικόν κέντρον τῆς Ἁγιωτάτης Ἐκκλησίας τῆς Ρωσσίας καί τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας γενικώτερον, ὥστε νά ἑορτάσωμεν ἀπό κοινοῦ, συνηγμένοι περί τήν Τράπεζαν τοῦ Κυρίου, τήν μεγάλην ταύτην ἑορτήν δι᾿ ὁλόκληρον τόν χριστιανικόν κόσμον.

Ἡ Μήτηρ Ἐκκλησία, ἡ ἐν Κωνσταντινουπόλει Ἁγία τοῦ Χριστοῦ Μεγάλη Ἐκκλησία, «ἡ πολύτεκνος αὕτη καί φιλότεκνος» Ἐκκλησία, κατά τόν Ἱερόν Χρυσόστομον, «τῷ πλήθει τῶν τέκνων κομᾷ» καί «φαιδροτέρα σήμερον δείκνυται τά πλήθη τῶν ὑμετέρων σωμάτων περιβαλλομένη» (Ὁμιλία α’, εἰς τήν Ἁγίαν Πεντηκοστήν, 1. PG 50, 453), διότι ἡ φιλτάτη θυγάτηρ αὐτῆς καί ἀδελφή Ἁγιωτάτη Ἐκκλησία τῆς Ρωσσίας, παραλαβοῦσα ἐκ τῆς Μητρός Ἐκκλησίας τό Εὐαγγέλιον τῆς σωτηρίας καί τήν ἱεράν παρακαταθήκην τῶν πνευματοφόρων Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας, φωτίζεται συνεχῶς ὑπό τοῦ φωτός τῶν πυρίνων γλωσσῶν τῆς Πεντηκοστῆς καί γεύεται τούς καρπούς τῆς ἐπιδημίας τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ὄχι μόνον εἰς εὐτυχεῖς περιόδους, ἀλλά καί εἰς καιρούς χαλεπούς. Ἡ ἀκατανίκητος δύναμις τῶν πυρίνων γλωσσῶν συνήγαγε πάσας τάς διεσπαρμένας ἐθνότητας τῆς ἀχανοῦς αὐτῆς περιοχῆς εἰς τήν ἑνότητα τῆς πίστεως ὑπό τό φῶς τοῦ Εὐαγγελίου καί ἀπέδωσε πλουσίους καρπούς διά τήν πνευματικήν ἀναγέννησιν, τήν ἐθνικήν συνοχήν καί τήν διεθνῆ ἀκτινοβολίαν τοῦ εὐλαβοῦς ρωσσικοῦ λαοῦ. Τήν μεταμόρφωσιν αὐτήν τοῦ ρωσσικοῦ λαοῦ ἐγκωμιάζει μετ᾿ εὐλόγου θαυμασμοῦ ὁ Μητροπολίτης Ρωσσίας Ἱλαρίων εἰς Ὁμιλίαν αὐτοῦ «Περί νόμου καί χάριτος» ἑξήκοντα περίπου ἔτη ἀπό τῆς ἐνάρξεως τοῦ ἀποστολικοῦ ἔργου τῆς βυζαντινῆς ἱεραποστολῆς: «Τό σκότος τῆς δαιμονικῆς λατρείας ἠφανίσθη καί ὁ ἥλιος τοῦ Εὐαγγελίου ἔλαμψεν ὑπεράνω τῆς γῆς ἡμῶν. Τά ἱερά τῶν εἰδώλων κατεστράφησαν καί οἱ ναοί ἀνηγέρθησαν. Τά εἴδωλα ἐθρυμματίσθησαν καί αἱ εἰκόνες τῶν Ἁγίων ἐνεφανίσθησαν. Οἱ δαίμονες ἔφυγον καί ὁ σταυρός καθηγίασε τάς πόλεις. Ἐπίσκοποι, ἱερεῖς καί διάκονοι ἦλθον ὡς ποιμένες πνευματικοῦ ποιμνίου, προσφέροντες τήν καθαράν θυσίαν ... Ἡ σάλπιγξ τῶν ἀγγέλων καί ὁ κεραυνός τοῦ Εὐαγγελίου ἤχησαν εἰς πάσας τάς πόλεις ... Ἅπας ὁ λαός, ἄνδρες καί γυναῖκες, μικροί καί μεγάλοι, ἐπλήρωσαν τούς ἱερούς ναούς». Τό φῶς ἐκεῖνο τῶν πυρίνων γλωσσῶν ἀκτινοβολεῖ συνεχῶς εἰς τήν ζωήν τῆς Ἁγιωτάτης Ἐκκλησίας τῆς Ρωσσίας διά νά φωτίζῃ τήν ὁδόν τῆς ὑπερβάσεως τῶν διασπάσεων τοῦ κόσμου καί νά μυσταγωγῆται συνεχῶς τό μυστήριον τῆς Πεντηκοστῆς.

Συνήχθημεν, λοιπόν, σήμερον διά νά ἑορτάσωμεν ἀπό κοινοῦ τήν «μεγίστην», «Πάνσεπτον καί Παναγίαν» ἑορτήν τῆς Πεντηκοστῆς (Εὐσεβίου, Βίος Κωνσταντίνου, 4, 64), τήν «μητρόπολιν τῶν ἑορτῶν», κατά τόν Ἱερόν Χρυσόστομον (Ὁμιλία β’, εἰς τήν Ἁγίαν Πεντηκοστήν, 1. PG 50, 463), τήν «μεθέορτον» καί «τελευταίαν» ἑορτήν τοῦ Πασχαλίου κύκλου, κατά τόν ἱερόν ὑμνογράφον (Κάθισμα Ὄρθρου Πεντηκοστῆς). Ποία ὅμως ἡ ὑπόθεσις τῆς μεγάλης ταύτης ἑορτῆς, ὡς θά ἔθετε τό ἐρώτημα ὁ Ἱερός Χρυσόστομος; Ὁ ἱερός ὑμνογράφος, ἐκφράζων τήν κοινήν ἐκκλησιαστικήν συνείδησιν, ἀπαντᾷ «Πεντηκοστήν ἑορτάζομεν, καί Πνεύματος ἐπιδημίαν, καί προθεσμίαν ἐπαγγελίας, καί ἐλπίδος συμπλήρωσιν» (Στιχηρόν Ἑσπερινοῦ Πεντηκοστῆς). Τί σημαίνουν αὐτά δι᾿ ἡμᾶς; Ὁ περιεκτικός λόγος τοῦ ὑμνογράφου δηλώνει τό βαθύτερον νόημα τῆς ἑορτῆς τῆς Πεντηκοστῆς διά τήν ζωήν τῆς Ἐκκλησίας καί παντός πιστοῦ.

Πεντηκοστήν ἑορτάζομεν, διότι δι᾿ αὐτῆς κατακλείεται ὁ πεντηκονθήμερος Πασχάλιος κύκλος ἀπό τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Χριστοῦ, διά τῆς ὁποίας ὡλοκληρώθη τό ἐπίγειον λυτρωτικόν ἔργον τοῦ ἐνανθρωπήσαντος Υἱοῦ καί Λόγου τοῦ Θεοῦ δι᾿ ἡμᾶς καί διά τήν ἡμετέραν σωτηρίαν.

Πεντηκοστήν ἑορτάζομεν, διότι κατ᾿ αὐτήν ὁ ἀναληφθείς εἰς τούς οὐρανούς καί καθήμενος ἐν δεξιᾷ τοῦ Πατρός μετά τῆς θεωθείσης ἀνθρωπότητος Αὐτοῦ ἀπέστειλεν εἰς τούς «προσκαρτεροῦντας» μαθητάς Αὐτοῦ τό Ἅγιον Πνεῦμα διά νά τούς ὁδηγῇ ἀσφαλῶς εἰς τήν ἀνατεθεῖσαν εἰς αὐτούς ἀποστολήν νά κηρύξουν τό Εὐαγγέλιον τῆς σωτηρίας εἰς πάντα τά ἔθνη.

Πεντηκοστήν ἑορτάζομεν, διότι διά τῆς ἐπιδημίας τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἐλάβομεν «προθεσμίαν ἐπαγγελίας», ἤτοι τῆς ἐπαγγελίας τοῦ Χριστοῦ διά τήν ἐγκαθίδρυσιν εἰς τόν κόσμον τῆς Ἐκκλησίας Του «ἕως τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος», ἡ ὁποία ὁρίζει τήν ἐσχατολογικήν «προθεσμίαν» τῆς «ὀγδόης ἡμέρας» εἰς τήν ἱστορίαν τῆς σωτηρίας τοῦ ἀνθρωπίνου γένους.

Πεντηκοστήν ἑορτάζομεν, διότι διά τῆς συγκροτήσεως ὑπό τοῦ Ἁγίου Πνεύματος τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ ἐν τῷ κόσμῳ ἔχομεν «ἐλπίδος συμπλήρωσιν» διά νά καταστῶμεν καί ἡμεῖς, διά τῆς χορηγουμένης ὑπό τοῦ Ἁγίου Πνεύματος χάριτος, θείας φύσεως κοινωνοί ὡς μέλη τοῦ δοξασθέντος «σώματος Χριστοῦ».

2. Ὁ Ἱερός Χρυσόστομος τονίζει τήν ἐξέχουσαν θέσιν τῆς ἑορτῆς τῆς Πεντηκοστῆς τόσον εἰς τόν κύκλον τῶν μεγάλων ἑορτῶν τῆς Ἐκκλησίας, ὅσον καί εἰς τήν πνευματικήν ζωήν τῶν πιστῶν. Συμμετέχοντες εἰς τόν πανηγυρικόν ἑορτασμόν τῆς Πεντηκοστῆς, ὡς καί εἰς τάς ἄλλας μεγάλας ἑορτάς τοῦ μυστηρίου τῆς ἐν Χριστῷ θείας οἰκονομίας διά τήν σωτηρίαν τοῦ ἀνθρωπίνου γένους, δέν ἀναμιμνησκόμεθα ἁπλῶς τά μεγάλα γεγονότα τῆς πίστεως ἡμῶν, ἀλλά μετέχομεν προσωπικῶς εἰς αὐτά καί γευόμεθα τούς ἐξ αὐτῶν ἀπορρεύσαντας διά πάντας ἡμᾶς πλουσίους πνευματικούς καρπούς. Τήν ἐμπειρίαν ταύτην καλούμεθα νά βιώσωμεν καί εἰς τήν σήμερον τελουμένην μυσταγωγικήν θείαν λειτουργίαν διά τῆς μεταλήψεως τοῦ σώματος καί τοῦ αἵματος Χριστοῦ, τῶν τιμίων δώρων τῆς Θείας Εὐχαριστίας, τά ὁποῖα προσφέρονται εἰς ἡμᾶς διά τῆς ἐνεργείας τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.

«Μέγα» λοιπόν καί «σεβάσμιον» τό διά τῆς σήμερον πανηγυρικῆς ἀγομένης ἑορτῆς δηλούμενον «μυστήριον» τῆς σωτηρίας ἡμῶν, ὡς ἀναφωνεῖ ὁ ἱερός ὑμνογράφος (Στιχηρόν Ἑσπερινοῦ Πεντηκοστῆς), διότι ἐν αὐτῷ καί δι᾿ αὐτοῦ ἀνακεφαλαιοῦται καί ἀποκαλύπτεται εἰς ἡμᾶς τό θεολογικόν βάθος τῆς βουλῆς τοῦ Θεοῦ Πατρός διά τήν συνεργίαν τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος εἰς τό ὅλον σχέδιον τῆς θείας οἰκονομίας διά τόν ἄνθρωπον καί τόν κόσμον, ἀπό τῆς δημιουργίας τοῦ κόσμου μέχρι τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος. Κατά τήν δημιουργίαν τοῦ κόσμου ὁ Υἱός καί Λόγος τοῦ Θεοῦ δημιουργεῖ τόν ἄνθρωπον καί τόν κόσμον, τό δέ Ἅγιον Πνεῦμα τελειοῖ τήν δημιουργίαν καί ζωοποιεῖ τόν ἄνθρωπον ὡς εἰκόνα Θεοῦ. Μετά τήν πτῶσιν τῶν πρωτοπλάστων, τό Ἅγιον Πνεῦμα ἐγκαταλείπει καί δέν «ἐπισκιάζει» τούς ἀνθρώπους «διά τό εἶναι αὐτούς σάρκας» (Γεν. 6, 3), ἀλλ᾿ ἀποστέλλεται ὑπό τοῦ Υἱοῦ πρός τούς προφήτας καί τούς δικαίους τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης διά νά διατηρήσῃ ζῶσαν εἰς τήν μνήμην τοῦ περιουσίου λαοῦ τήν ἐπαγγελίαν τοῦ Θεοῦ διά τήν σωτηρίαν τοῦ ἀνθρωπίνου γένους. Κατά τήν ἐνανθρώπησιν τοῦ Υἱοῦ καί Λόγου τοῦ Θεοῦ, τό Ἅγιον Πνεῦμα κατῆλθεν ἐπί τήν Παρθένον Μαρίαν, ἐκαθάρισεν αὐτήν ἐκ τοῦ ρύπου τοῦ προπατορικοῦ ἁμαρτήματος, τῆς ἔδωσε δύναμιν «γεννητικήν» διά νά γεννήσῃ τόν Λόγον τοῦ Θεοῦ ἐν σαρκί κατά παρέκκλισιν ἐκ τοῦ φυσικοῦ νόμου καί κατέστησε δυνατήν τήν ἕνωσιν τῆς ἐκ τῶν ἁγνῶν αἱμάτων αὐτῆς πλασθείσης ὑπό τοῦ Λόγου ἀνθρωπότητος πρός τήν θεότητα αὐτοῦ. Κατά τόν ἐπίγειον βίον τοῦ Χριστοῦ, τό Ἅγιον Πνεῦμα ἐμαρτύρει τήν θεότητα καί ἐνήργει τά τῆς θεότητος αὐτοῦ κατά τήν Βάπτισιν, τήν τέλεσιν τῶν θαυμάτων, τήν μεταμόρφωσιν καί τήν ἀνάστασιν μέχρι τῆς ἀναλήψεως τοῦ Χριστοῦ μετά τῆς ἀνθρωπότητος αὐτοῦ.

Αὐτά ἀπεκάλυψεν ὁ Χριστός ἔργῳ καί λόγῳ κατά τόν ἐπίγειον βίον Αὐτοῦ, αὐτά ἐδίδαξεν εἰς τούς ἀποστόλους, αὐτά παρέλαβεν ἡ Ἐκκλησία διά τῆς ἐπιδημίας τοῦ Ἁγίου Πνεύματος κατά τήν ἡμέραν τῆς Πεντηκοστῆς, αὐτά ἡρμήνευσαν οἱ πνευματοφόροι ἔγκριτοι Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, αὐτά βιοῦμεν εἰς τήν Θείαν Λειτουργίαν καί τήν ὅλην μυστηριακήν ἐμπειρίαν τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ σώματος καί δι᾿ αὐτῶν προγευόμεθα ἐν τῷ παρόντι βίῳ τῶν ἀγαθῶν τοῦ μέλλοντος αἰῶνος, καθοδηγούμενοι καί φωτιζόμενοι ὑπό τοῦ Παναγίου καί τελεταρχικοῦ Πνεύματος. Πάντα ταῦτα ἐβεβαιώθησαν διά τῆς ἐπαγγελίας τοῦ Χριστοῦ πρός τούς ἀποστόλους περί τῆς ἀποστολῆς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.

Συνεπῶς, ἡ ἀποστολή τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ὁρίζεται ἀφ᾿ ἑνός μέν ὡς πλήρης καί ἀληθής μαρτυρία περί τοῦ λυτρωτικοῦ ἔργου τοῦ Χριστοῦ, τήν ὁποίαν δέν ἠδύναντο εἰσέτι «βαστάζειν» οἱ ἀπόστολοι, ὡς μή ἔχοντες λάβει τό Ἅγιον Πνεῦμα, ἀφ᾿ ἑτέρου δέ ὡς ἀληθής ἀναγγελία καί τῶν μελλοντικῶν ἀγαθῶν, («καί τά ἐρχόμενα ἀναγγελεῖ ὑμῖν»), διό καί ἦτο πρός τό συμφέρον τῶν ἀποστόλων, «ἵνα ἔλθῃ ὁ Παράκλητος, τό Πνεῦμα τῆς ἀληθείας». Ὅπως λοιπόν ὁ Χριστός ἀπέστειλε τό Ἅγιον Πνεῦμα καί εἰς τήν ἰδικήν του ἀνθρωπότητα, τήν ὁποίαν ἔλαβεν ἐκ τῆς Παρθένου Μαρίας, διά νά τήν ἑνώσῃ μετά τῆς θεότητος αὐτοῦ, οὕτω καί κατά τήν Πεντηκοστήν ἀπέστειλε τό Ἅγιον Πνεῦμα διά νά βεβαιοῖ τήν ἑνότητα τῆς ἐν τῷ κόσμῳ Ἐκκλησίας πρός τήν ἀνθρωπότητα τοῦ ἀναληφθέντος Χριστοῦ.

Διατί ὅμως ἦτο ἀναγκαία ἡ συνεργία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος εἰς τήν πρόσληψιν τῆς ἀνθρωπότητος ὑπό τοῦ Λόγου τοῦ Θεοῦ; Ἦτο ἀναγκαία, διότι ὁ Χριστός προσέλαβε τήν «πεπτωκυΐαν», ἀνθρωπίνην φύσιν τοῦ Ἀδάμ, ἡ ὁποία δέν ἦτο δυνατόν νά ἑνωθῇ μετά τῆς θείας φύσεως τοῦ Λόγου τοῦ Θεοῦ πρίν ἤ ἁγιασθῇ ὑπό τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.

Ὁ ἁγιασμός λοιπόν τῆς ἀνθρωπότητος τοῦ Χριστοῦ ὑπό τοῦ Ἁγίου Πνεύματος «ἐξ ἄκρας συλλήψεως» ἦτο ἀναγκαῖος διά τήν ἕνωσιν αὐτῆς μετά τῆς θεότητος τοῦ Λόγου, διότι, κατά τόν Μ. Ἀθανάσιον, «διά τοῦτο ὁ Λόγος καί Υἱός τοῦ Πατρός, ἑνωθείς σαρκί, γέγονε σάρξ, ἄνθρωπος τέλειος, ἵνα οἱ ἄνθρωποι, ἑνωθέντες Πνεύματι, γένωνται ἕν πνεῦμα» (Περί Ἐνανθρ., 8). Ἑπομένως, σκοπός τῆς ἐνανθρωπήσεως τοῦ Υἱοῦ καί Λόγου τοῦ Θεοῦ ἦτο ἡ ἐπιστροφή τοῦ Ἁγίου Πνεύματος εἰς τούς ἀνθρώπους, ἡ ὁποία ἦτο δυνατή μόνον διά τῆς ἐν Χριστῷ ἀποκαταλλαγῆς τοῦ ἀνθρώπου πρός τόν Θεόν, διό καί ἡ ἀποστολή τοῦ Ἁγίου Πνεύματος εἰς τήν ἀνθρωπότητα τοῦ Χριστοῦ ἦτο ὄχι μόνον ἡ προτύπωσις τῆς Πεντηκοστῆς, ἀλλά καί ἀπαραίτητος προϋπόθεσις διά τήν σωτηρίαν τοῦ ἀνθρωπίνου γένους.

3. Ἐν τούτοις, τό Ἅγιον Πνεῦμα, τό ὁποῖον ἡγίασε τήν ἀνθρωπότητα τοῦ Χριστοῦ, δέν ἐδόθη εἰς τούς ἀποστόλους κατά τόν ἐπίγειον βίον αὐτοῦ, διότι δέν εἶχεν εἰσέτι τελειωθῆ ἡ διά τῆς σταυρικῆς θυσίας καί τῆς ἀναστάσεως καταλλαγή τοῦ ἀνθρώπου πρός τόν Θεόν Πατέρα. Ἡ καταλλαγή τοῦ Θεοῦ Πατρός ἐγένετο μετά τήν Ἀνάληψιν, ἀφοῦ ὁ Χριστός ἐκάθησεν ἐν δεξιᾷ τοῦ Πατρός μετά τῆς θεωθείσης ἀνθρωπότητος αὐτοῦ, διό καί κατέστη δυνατή ἡ ἀποστολή τοῦ Ἁγίου Πνεύματος κατά τήν ἡμέραν τῆς Πεντηκοστῆς. Οὕτως, ὁ Ἱερός Χρυσόστομος τονίζει, ὅτι «ἡ φύσις ἡ ἡμετέρα πρό δέκα ἡμερῶν εἰς τόν θρόνον ἀνέβη τόν βασιλικόν, καί τό Πνεῦμα τό Ἅγιον κατέβη σήμερον πρός τήν φύσιν τήν ἡμετέραν. Ἀνήνεγκεν ὁ κύριος τήν ἀπαρχήν τήν ἡμετέραν (₌τήν ἀνθρωπότητα Αὐτοῦ), καί κατήνεγκε τό Πνεῦμα τό Ἅγιον ... Οὔπω δέκα ἡμέρας εἶχεν ἀνελθών ὁ Χριστός, καί χαρίσματα ἡμῖν ἔπεμψε πνευματικά, δῶρα τῆς καταλλαγῆς ἐκείνης...» (αὐτόθι, 2. PG 50, 456 καί Ὁμιλία β’, 1. PG 50, 463-464).

Συνεπῶς, κατά τήν ἡμέραν τῆς Πεντηκοστῆς τελειοῦται τό λυτρωτικόν ἔργον τοῦ Χριστοῦ διά τῆς ἀποστολῆς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος εἰς τούς ἀποστόλους καί δι᾿ αὐτῶν πρός πάντας τούς πιστεύοντας εἰς Χριστόν καί ἐγκαθιδρύεται εἰς τόν κόσμον ἡ Ἐκκλησία διά νά συνεχίζεται ἡ σάρκωσις τοῦ Χριστοῦ ὑπό τήν καθοδήγησιν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος μέχρι τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος. Ὑπό τήν ἔννοιαν αὐτήν, ἡ πεντηκονθήμερος περίοδος ἀπό τῆς Κυριακῆς τῆς Ἀναστάσεως μέχρι τῆς Κυριακῆς τῆς Πεντηκοστῆς ἀφ᾿ ἑνός μέν συγκεφαλαιώνει τό ὅλον μυστήριον τῆς ἐν Χριστῷ θείας οἰκονομίας ἀπό τῆς δημιουργίας τοῦ κόσμου μέχρι τῆς Ἀναλήψεως τοῦ Χριστοῦ, ἀφ᾿ ἑτέρου δέ εἰσάγει διά τῆς ἐπιδημίας τοῦ Ἁγίου Πνεύματος εἰς τήν ἐσχατολογικήν προοπτικήν τῆς «ὀγδόης ἡμέρας», εἰς τήν ὁποίαν εἰσέρχεται ἡ Ἐκκλησία κατά τήν ἡμέραν τῆς Πεντηκοστῆς.

Εἶναι λοιπόν προφανές ὅτι ἡ ἐκκλησιαστική συνείδησις συνέδεσε πάντοτε τήν ἐπιδημίαν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ὄχι μόνον πρός τήν φανέρωσιν εἰς τόν κόσμον τῆς ἐν Χριστῷ προσληφθείσης καί ἁγιασθείσης «ἀπαρχῆς» τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλά καί πρός τήν ἐσχατολογικήν προοπτικήν τῆς σωτηριολογικῆς ἀποστολῆς αὐτῆς μέχρι τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος. Οὕτω, τό ἄμεσον καί κύριον χάρισμα τοῦ δοξασθέντος Χριστοῦ εἰς τόν κόσμον εἶναι ἡ ἀποστολή τοῦ Ἁγίου Πνεύματος πρός τούς ἀποστόλους κατά τήν ἡμέραν τῆς Πεντηκοστῆς διά τήν σύστασιν τῆς Ἐκκλησίας, διότι, κατά τόν Ἱερόν Χρυσόστομον, «Εἰ μή Πνεῦμα παρῆν, οὐκ ἄν συνέστη ἡ Ἐκκλησία, εἰδέ συνίσταται ἡ Ἐκκλησία, εὔδηλον ὅτι τό Πνεῦμα πάρεστιν» (Ὁμιλία α’, Εἰς τήν Ἁγίαν Πεντηκοστήν, 4. PG 50, 459). Πάντα τά ἄλλα χαρίσματα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἀναφέρονται εἰς τήν συγκρότησιν καί τήν λειτουργίαν τῆς Ἐκκλησίας διά τήν ἐκπλήρωσιν τῆς πνευματικῆς ἀποστολῆς εἰς τόν κόσμον, διό καί ὁ ἱερός ὑμνογράφος τονίζει ὅτι «πάντα χορηγεῖ τό Πνεῦμα τό Ἅγιον. Βρύει προφητείας, ἱερέας τελειοῖ, ἀγραμμάτους σοφίαν ἐδίδαξεν, ἁλιεῖς θεολόγους ἀνέδειξεν, ὅλον συγκροτεῖ τόν θεσμόν τῆς Ἐκκλησίας» (Στιχηρόν Ἑσπερινοῦ Πεντηκοστῆς). Πάντα ὅμως ὅσα ἐνεργεῖ τό Ἅγιον Πνεῦμα ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ ἔχουν ὡς πηγήν τό λυτρωτικόν ἔργον τοῦ Χριστοῦ κατά τόν ἐπίγειον βίον Αὐτοῦ καί ὡς ἀναφοράν τήν ἐν Χριστῷ δοξασθεῖσαν «ἀπαρχήν» τῆς Ἐκκλησίας, ἤτοι τήν ἀνθρωπότητα Αὐτοῦ, εἰς τήν ὁποίαν ἐγκεντρίζονται διά τῆς ἐνεργείας τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί πάντα τά μέλη τῆς ἐν τῷ κόσμῳ Ἐκκλησίας, διότι, ὡς τονίζει ὁ Ἅγιος Κύριλλος Ἀλεξανδρείας, «πάντες γάρ ἦμεν ἐν Χριστῷ καί τό κοινόν τῆς ἀνθρωπότητος εἰς αὐτόν ἀναβιοῖ πρόσωπον, ἐπεί καί ἔσχατος Ἀδάμ διά τοῦτο κατωνόμασται...» (Υπόμν., Εἰς Ἰω., Ι. PG 73, 161).

Πᾶσαι λοιπόν αἱ ἐνέργειαι τοῦ Ἁγίου Πνεύματος εἰς τήν Ἐκκλησίαν γίνονται ἐν Χριστῷ, ὡς πᾶσαι αἱ ἐνέργειαι τοῦ Χριστοῦ εἰς τήν Ἐκκλησίαν γίνονται διά τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Οὕτως, ὁ Ἱερός Χρυσόστομος θέτει τό κρίσιμον ἐρώτημα διά τό ἔργον τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ καί δίδει τήν ἀπάντησιν: «Τί γάρ εἰπέ μοι, τῶν συνεχόντων τήν σωτηρίαν τήν ἡμετέραν οὐχί διά τοῦ Πνεύματος ᾠκονόμηται; Διά τούτου δουλείας ἀπαλλαττόμεθα, εἰς ἐλευθερίαν καλούμεθα, εἰς υἱοθεσίαν ἀγόμεθα καί ἄνωθεν ὡς εἰπεῖν ἀναπλαττόμεθα... Διά τοῦ Πνεύματος τοῦ Ἁγίου ἱερέων βλέπομεν χορούς, διδασκάλων ἔχομεν τάγματα... Καί τά λοιπά πάντα, ὅσα τήν Ἐκκλησίαν τοῦ Θεοῦ κοσμεῖν εἴωθεν, ἐντεῦθεν ἔχει τήν χορηγίαν...» (Ὁμιλία Β’, Εἰς τήν Ἁγίαν Πεντηκοστήν, 1. PG 50, 463-464). Ἐν τούτοις, πᾶσαι αἱ χορηγίαι τοῦ Ἁγίου Πνεύματος τόσον εἰς τήν μυστηριακήν ζωήν τῆς Ἐκκλησίας, ὅσον καί εἰς τά καθ᾿ ἕκαστον μέλη ἤ τάγματα τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ σώματος ἔχουν τήν ἀναφοράν αὐτῶν εἰς τόν Χριστόν, διό καί ὁ Μ. Ἀθανάσιος συνοψίζει τήν κοινήν ἐμπειρίαν πάντων τῶν μελῶν τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ σώματος εἰς μίαν περιεκτικήν φράσιν, ὅτι δηλαδή διά πασῶν τῶν δωρεῶν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος «τό Πνεῦμα ποτιζόμενοι, τόν Χριστόν πίνομεν» (Ἐπιστ. πρός Σεραπίωνα, περί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος PG 26, 573-576). Καί ἡμεῖς λοιπόν σήμερον, Πεντηκοστήν ἑορτάζοντες, ἄς ποτισθῶμεν διά τῆς Χάριτος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος διά νά γευώμεθα τάς δωρεάς τῆς ἐν Χριστῷ καινῆς ζωῆς.

Μακαριώτατε καί Ἁγιώτατε ἀδελφέ,

Ἀσπαζόμεθα Ὑμᾶς καί τούς λοιπούς ἁγίους συλλειτουργούς ἀδελφούς ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι καί εὐλογοῦμεν ἀπό τοῦ ἱεροῦ τούτου τόπου τόν περιούσιον λαόν τῆς Ἁγιωτάτης Ἐκκλησίας τῆς Ρωσσίας, δοξολογοῦντες τό ὄνομα τοῦ Ἀναστάντος Χριστοῦ διά τήν μεγάλην δωρεάν τῆς συναντήσεως ἡμῶν ἐν τῷ ὀνόματι Αὐτοῦ ἐπί τῆς ἁγίας Ρωσσικῆς γῆς, τῆς ποτισμένης μέ αἵματα μαρτύρων παλαιοτέρων καί νεωτέρων.

Δόξα τῷ Θεῷ τῶν πατέρων ἡμῶν πάντων ἕνεκεν!